ترکمتر چیست؟

آچار ترکمتر (آچار گشتاور سنج) یک ابزار بسیار مهم برای اندازه گیری و اعمال گشتاور کافی به اتصالات پیچ و مهره استفاده می شود. هدف اصلی استفاده از این ابزار این است که مطمئن شویم، نیروی کافی جهت سفت و محکم بسته شدن پیچ و مهره ها روی آن ها اعمال شده است. این امر که از اهمیت بالایی برخوردار است، سبب جلوگیری از آسیب و خرابی در اتصالات می شود. این آچار ترکمتر، از گذشته تا کنون به ابزاری مهم  و اساسی در صنایع مختلفی از جمله خودروسازی، مکانیکی ، هوافضا و مهندسی و .. تبدیل شده است که برای اندازه گیری دقت و اتصالات مکانیکی استفاده می شود.

ظهور اولیه آچار ترک متر

در قرن 19 میلادی، در صنعت ماشین آلات، اهمیت اعمال نیروی مناسب بر روی اتصالات مکانیکی ، مهم ترین اصل در جلوگیری از خرابی های مکانیکی شناخته شد. اولین استفاده از این آچار ترک متر گشتاور سنج، در زمینه ی موتورهای بخار و ماشین آلات که مونتاژ صحیح، در آن ها بسیار مهم بود، مشاهده شد.

اختراع آچار ترکمتر در نیویورک برای کنترل اتصالات آب، نشانه ی اهمیت ایمنی و دقت ، در کارهای عمومی بود. والتر چری سلر با وارد کردن این آچار ترکمتر به صنعت خودروسازی، انقلابی در فرایند تولید انبوه خودروها ایجاد کرد.  این آچار در دهه های 50 و 60 به سمت تکامل خود پیش رفت که در ابتدا، آچار های نوع تیرک، آچار های کلیک دار و بعد ها آچار های ترکمتر دیجیتال، در امتداد پیشرفت آچار گشتاور اولیه،  پدید آمدند. در دهه ی 2000، گشتاور سنج یا ترکمتر دیجیتالی، با داشتن یک صفحه نمایش، اندازه گیری گشتاور رابرای کاربران دقیق و راحت تر کردند. این ابزارها دارای ویژگی های کالیبراسیون داخلی و امکان ذخیره چندین تنظیم گشتاور را داشتند.

 

اجزای آچار گشتاور سنج ترکمتر (Torque motor)

با توجه به انواع مختلف آچار ترک متر، اجزا آن ها نیز با هم تفاوت دارند. از آنجا که این ابزار در دو مدل دستی و اتوماتیک موجود است، در ادامه به بررسی تفاوت این دو مدل می پردازیم و درباره اجزای آن ها صحبت خواهیم کرد.

اما تفاوت های عمده ای که بین دو مدل آچار ترک متر دستی و آچار ترک متر اتوماتیک وجود دارد عبارتند از:

• نوع عملکرد

در ترک متر دستی، کاربرباید به طور دستی مقداردقیق گشتاور را تنظیم کند، که معمولا با صدای کلیک به کاربر هشدار می دهد. اما در مقابل در ترک متر اتوماتیک، گشتاور به طور خودکار اندازه گیری می شود و پس از رسیدن به مقدارتنظیم شده، بطور خودکار متوقف می شود. همچنین می تواند بطور دیجیتال داده هارا نمایش بدهد.

• دقت

در ترک متر دستی، همه چیز به ماهر بودن کاربر بستگی دارد که اگرکم تجربه باشد، ممکن است دقت کمتری داشته باشد. از طرفی اگر نیاز به محاسبه گشتاور باشد، باید با دقت زیاد آن را محاسبه کرد. اما  در ترکمتر اتوماتیک، به دلیل وجود سنسورهای پیشرفته، اندازه گیری دقیق تر انجام می شود و امکان ذخیره داده ها  و نمایش تاریخچه اندازه گیری ها را دارد.

• سرعت

در آچار ترک متر دستی، ممکن است زمان تنظیم و پیداکردن گشتاور مناسب و دقیق، زمان بر باشد اما در آچار ترک متر اتوماتیک، به دلیل عملکرد خودکار، سریع تر و کارامد تر عمل می کند. لازم به ذکر است هر دو مدل با مزایا و معایبی همراه هستند که انتخاب آن ها بسته به بودجه کاربر می تواند متفاوت باشد.

و اما بپردازیم به اجزای آچار ترک متر..

• دسته (Handle)

این قسمت ازآچار را کاربر در دست می گیرد و با انتقال گشتاور ازدرایو آچار، و چرخاندن آن می تواند پیچ ها را باز و یا بسته کند.

• سرآچار (Socket)

سرآچار یا سری ترکمتر، به پیچ ها و مهره ها متصل می شود، که معمولا قابل تعویض است. شکل این قسمت بسته به نوع پیچ یا مهره متفاوت است.

• مکانیزم تنظیم گشتاور (Torque Measurement Mechanism)

مقدار گشتاور، با سنسورها اندازه گیری می شود و به نمایشگر ارسال می کند.

• نمایشگر (Display)

در ترکمتر های اتوماتیک، به دلیل وجود نمایشگر LED و یا LCD، کاربر می تواند مقدار دقیق گشتاور را به راحتی ببیند.

• محل تنظیم گشتاور (Torque Setting Interface)

امکان تنظیم مقدار گشتاور به صورت دیجیتال با استفاده از دکمه ها، چرخش دایره ای و یا صفحات لمسی می باشد.

• مکانیزم کنترل خودکار (Automatic Control Mechanism )

پس از رسیدن به گشتاور تنظیم شده، به طور خودکار متوقف می شود.

• مکانیزم ایمنی (Safety Mechanism)

برخی از ترک متر های اتومایتک با داشتن سیستم ایمنی از اعمال گشتاور بالاتر از حد مجاز جلوگیری می کنند.

• قاب (Housing)

یک قاب محافظ، برای اجزای آچار ترکمتر، جهت جلوگیری از آسیب دیدگی احتمالی وجود دارد.

• سوییچ های کنترل (Control Switches)

سوییچ هایی برای تغییر بین حالت های مختلف گشتاور

 

انواع آچار گشتاورسنج (ترک متر)

ترکمتر ها یکی از ابزارهای کاربردی جهت اندازه گیری و تنظیم دقیق گشتاور در اتصالات پیچ و مهره ها می باشند، که هرکدام از آنها بسته به نوع و کاربردشان، به موارد مختلفی تقسیم می شوند:

• ترکمتر تقه ای (Click Torque Wrench)

این نوع ترکمتر با ایجاد یک صدای تقه بعد از رسیدن به گشتاور مورد نظر، به کاربر علامت میدهد که از چرخاندن بیشتر خودداری کند. آچار ترک متر تقه ای، در مواردی چون تعمیرات خودرو جهت سفت کردن پیچ های چرخ و موتورها،  ابزارسازی و تعمیرات صنعتی جهت بستن اتصالاتی که نیازمند گشتاور دقیقی هستند، استفاده می شود.

 

• ترکمتر کمرشکن (Breaker Torque Wrench)

این نوع گشتاورسنج، دارای یک دسته بلند است که برای وارد کردن نیروی بیشتراستفاده میشود. بعد از رسیدن به گشتاور مورد نظر، آچار ترکمتر، از ناحیه سرآچار، دیگر به چرخیدن ادامه نمی دهد ، یا به اصطلاح می شکند.

 

• ترکمتر ساعتی یا عقربه ای (Beam Torque Wrench)

همانطور که از نام آن پیداست، با داشتن یک صفحه ی ساعت شکل، و یک عقربه، میتوانید گشتاور وارد شده را ببینید که این نوع ترکمتر نیازمند دقت بالایی در خواندن دارد که از آن بیشتر در خط تولید کارخانه ها استفاده میکنند.

 

• ترکمتر دیجیتال (Digital Torque Wrench)

این نوع آچار ترک متر که زیر مجموعه ی مدل تقه ای می باشد، با داشتن یک نمایشگر دیجیتالی،مقدار دقیق گشتاور را نمایش میدهد.

 

• ترکمتر برقی یا شارژی ( Electric/Rechargeable Torque Wrench)

این نوع گشتاور سنج نیز مانند مدل های قبلی خود، جهت تنظیم گشتاور دقیق برای محکم کردن اتصالات است. تفاوت بارز این مدل با مدل های دیگر، استفاده آن بر روی دریل شارژی  و پیچ گوشتی شارژی ویوارکس مدل VR12V-1C می باشد که با قرار گرفتن، پشت سه نظام حلقه، که روی آن اعدادی نوشته شده است، میتوان گشتاور دستگاه را مطابق با نیاز تنظیم کرد. این نوع از گشتاور سنج ها، به عنوان ابزارهای برقی یا شارژی، برای اتصالات پیچیده تر بکار می روند.

 

• ترکمتر کرنومتری (Torque Timer)

دراین مدل آچار ترک متر، برای کارهایی که زمان در آنها مهم است کاربرد دارد. این نوع گشتاور سنج، امکان اندازه گیری زمان اعمال گشتاور را دارد.

 

• ترکمتر جغجغه ای (Ratchet Torque Wrench)

 

نحوه کار با ترک متر جغجغه ای به ترتیب:

1. انتخاب گشتاور مناسب: پیدا کردن مقدار گشتاور مناسب برای پیچ و یا مهره ی موردنظر با توجه به کاتالوگ و راهنمای پیچ و مهره ها
2. تنظیم دسته ی ترک متر: با چرخاندن دسته ی گشتاور سنج، مقدار گشتاور را روی مقیاس، مشخص کنید.
3. قفل کردن تنظیمات: بعد از تنظیم مقدار گشتاور، قفل آن را فعال کنید تا به طور ناخواسته تنظیمات بهم نریزد.
4. نصب سوکت: سوکت را به سر ترک متر ججغه ای متصل کنید و مطمئن شوید با اندازه ی پیچ و مهره ها یکی است.
5. قرار دادن ترکمتر روی مهره یا پیچ: ترکمتر را روی مهره یا پیچ قرار دهید. با رسیدن به گشتاور تنظیم شده و شنیدن صدای تقه، کار را متوقف کنید.
6. بازگرداندن جغجغه: بعد از اتمام کار دسته ی ترکمتر را به حالت اولیه بازگردانید.

 

• ترکمتر بادی (Pneumatic Torque Wrench)

در زمان هایی که نیاز به گشتاور بسیار بالایی داریم و این نیاز را نوع دستی آن برطرف نمی کند، از گشتاورسنج مدل بادی استفاده می کنیم. ترکمتر های بادی تا حدود 80 هزار نیوتن را تحمل میکنند و با استفاده از پمپ باد و یا کمپرسور کار میکنند، که در صنایع کشتی سازی، فولاد و پتروشیمی کاربرد بسیار بالایی دارد.

 

• ترکمتر هیدرولیک (Hydraulic Torque Wrench)

از این نوع گشتاور سنج، همانند ترکمتر بادی، می توان در کارهای صنعتی بزرگ استفاده کرد. اما در جاهایی که امکان استفاده از کمپرسور وجود ندارد.

 

• ترکمتر شاهینی (Friction Torque Wrench)

این نوع از ترک متر، با نداشتن فنر، به کالیبراسیون کمتری احتیاج دارد و می توانید از میزان نیروی اعمال شده به پیچ و مهره مطلع شوید.

 

میزان دقت آچار گشتاور سنج (ترک متر)

هر ترکمتر با کالیبره شدن به طور منظم، باعث بالا رفتن دقت آن می شود. برخی ترک مترها، به نسبت تنظیمات گشتاور خود، در گشتاور های کمتر دقیق تر عمل کرده و در مقابل در مقدارهای بالاتر، ممکن است دقت خود را از دست بدهند. میزان دقت گشتاور سنج به عاملی مثل نوع ترکمتر نیز وابسته است. به عنوان مثال در گشتاور سنج دیجیتال، که دقت بیشتری دارند، خطای آن ها کم تر از  ±1% است. در مقابل ترک متر های مکانیکی (ساعتی، تقه ای)، دارای دقت بین ±2% تا ±4% هستند.

 

واحد اندازه گیری گشتاور

انتخاب واحد اندازه گیری مناسب، نکته بسیار مهم برای سنجش میزان گشتاور است. استفاده از واحد اشتباه، منجربه تنظیمات اشتباه و مشکلات ایمنی میشود. که این مورد بسته به شرکت و برند سازنده می تواند متفاوت باشد.

1. نیوتن متر(Nm)

واحد متداول اندازه گیری گشتاوراست و در صنایع مهندسی مکانیک، خودروسازی و صنایع مربوطه کاربرد دارد.

2. پوند – فوت (lb-ft)

این واحد اندازه گیری در ایالات متحده، رایج است و در مشاغل صنعتی و مرتبط با خودرو و ماشین آلات بکار برده میشود.

3. کیلوگرم-فوت (kgf-m)

ارزش این واحد با پوند – فوت مشابه است و در صنایع خاص کاربرد دارد.

4. نیوتن-سانتی‌متر (Ncm)

جهت اندازه گیری گشتاور،در تجهیزات دقیق و الکترونیکی به کار برده می شود.

5. پوند-اینچ (lb-in)

مشابه واحد پوند-فوت می باشد اما در واحد اینچ استفاده می شود. وبرای کارهای کوچک تر و دقیق کاربرد دارد.

 

جدول استاندارد ترک متر (Torque meter)

ترکمتر و یا گشتاور سنج ها برای داشتن دقت و کیفیت در اندازه گیری،  نیازمند استاندارد های ویژه ای مانند استاندارد بین المللی ISO و ATSM هستند. این استاندارد ها هنگام خرید ترکمتر ها به شما در انتخاب آن ها و اطمینان از میزان دقت این ترک متر ها کمک می کند.

 

کالیبراسیون گشتاور سنج

برای افزایش دقت ترک متر، نیاز به کالیبره کردن مرتب آن دارید تا میزان خطا کاهش و دقت آن افزایش یابد. برای انجام این کار نیازمند یک تستر ترکمتر هستید که اگر مقدار گشتاور ترک متر با مقدار نمایش داده شده در تستر یکی باشد به این معناست که ترکمتر شما تنظیمات درستی دارد و کالیبره است.  در صورت وجود اختلاف نیاز به کالیبره کردن مجدد آن دارید.

 

کلام آخر ابزار کارا ..

در این مقاله، به بررسی کامل آچار ترک متر و انواع آن پرداختیم، در مقابل وقتی صحبت از خرید یک آچار ترکمتر می‌شود، سرمایه‌گذاری در متریال‌ های با کیفیت و برند های معتبر اهمیت دارد. یک آچار ترکمتر با کیفیت نه تنها دقت و اعتماد را تضمین می‌کند بلکه تجربه کاری شما را نیز بهبود می‌بخشد. با توجه به این نکات مهم، می‌توانید با اطمینان ابزار مناسب خود را انتخاب کنید که نیازهای شما را برآورده کرده، و کار را به صورت ایمن و موثر انجام دهید. به یاد داشته باشید، ابزارهای با کیفیت تفاوت بزرگی در دستیابی به نتایج بهینه ایجاد می‌کنند!

فروشگاه ابزارصنعتی کارا، این افتخار را دارد، که انواع ابزارآلات برقی و شارژی، ابزارآلات صنعتی خانگی را با بالاترین کیفیت و پایین ترین قیمت برای مشتریان خود فراهم نماید. هدف ابزارکارا، این است که، برای فراهم نمودن تمام نیازهای ابزارشارژی و برقی مشتریان خود آنها را از برندهای معتبر ایرانی و خارجی تهیه کند تا شما عزیزان دسترسی راحتی به تمامی ابزارها مانند ابزارآلات آنکور، ابزارآلات آروا، ابزارآلات استرانگ، ابزارآلات رابین، ابزارآلات مکس، ابزارآلات ویوارکس و… داشته باشید.

از کار با آچار خود لذت ببرید!